شهرکرد: بام ایران، سرزمین طبیعت، تاریخ و فرهنگ

شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری، به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا لقب "بام ایران" را گرفته است. این شهر نه تنها به خاطر آب‌وهوای خنک و طبیعت بکرش شهرت دارد، بلکه با داشتن جاذبه‌های تاریخی ارزشمند، آداب‌ و رسوم کهن و غذاهای محلی لذیذ، یکی از خاص‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شود. در این راهنما، شما را با بهترین دیدنی‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگ و آداب‌ و رسوم، و غذاهای محلی شهرکرد آشنا خواهیم کرد.

تاریخچه شهرکرد

بر اساس يافته‌هاي باستان‌شناسي، پيدا شدن سكه‌های مربوط به دوران اشكاني و ساساني، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌هاي باستانی مربوط به هزاره‌های پيش از ميلاد مسيح (ع)، قدمتي در حد هزاره‌هاي مذكور براي استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهركرد مي‌توان منظور نمود. هيئت‌های باستان‌شناسي درتپه باستاني گورگاي (يا گوركای) در ۴ كيلومتري شهركرد و در شمال شرقي كيان نشانه‌هايی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله را يافته‌اند. در شهر هفشجان، در ۱۴ كيلومتري شهركرد، سفالينه‌هايي با پيشينه ۹۰۰۰ ساله به‌روی تپه‌های باستاني هفشجان كشف شده است و گمان مي‌رود كه تپه اسكندری شهر هفشجان سازه‌ای شبيه زيگورات (معبد الهي) داشته است. تپه اسكندری اولين و بزرگترين اثر ملي استان چهارمحال و بختياري محسوب مي‌گردد و به صورت دولت شهری كهن در غرب هفشجان قرار دارد.شهركرد در قديم بيشتر كاربرد نظامي داشته است و دژي بوده است مستحكم كه شاپور دوم در نامه‌های خود آن را دژگرد خوانده است. برخي معتقدند دهكرد معرب شده همين دژگرد است. نام دهكرد (نام قديم شهركرد) از دوره زنديه به اين سو در منابع ديده مي‌شود.

جاذبه‌های طبیعی شهرکرد

 زردکوه بختیاری

موقعیت جفرافیایی: غرب شهرکرد، منطقه کوهرنگویژگی: بلندترین کوه زاگرس، سرچشمه زاینده‌رود و کارون

توضیحات و تاریخچه

زردکوه بختیاری با قله‌های مرتفع و یخچال‌های دائمی یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب ایران محسوب می‌شود. این رشته‌کوه عظیم که بخشی از زاگرس مرکزی است، از دیرباز نقش مهمی در زندگی عشایر منطقه داشته است. عشایر بختیاری برای چرای دام‌های خود در دامنه‌های این کوهستان کوچ می‌کردند. زردکوه همچنین یکی از مناطق مهم برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان محسوب می‌شود. زردکوه تعداد زیادی قل بالای ۴۰۰۰ متر دارد که معروفترین آنها قله کلونچین ۴۲۲۱ متر، قله چگاله ۴۱۳۶ متر، قله هفت تنان ۴۱۰۹ متر، قله درویش کزلی ۴۰۷۸ متر، قله شاه شهیدان ۴۰۷۶ متر، قله نازی ۴۰۷۵ متر، قله چال تاو ۴۰۷۵ متر، تیا ۴۰۵۳ متر، شرنگ ۴۰۱۱ متر، دورنگ ۴۰۰۹ متر، دو زرده ۴۰۰۰ متر، سیردان ۳۹۸۸ متر، قنبرکش ۳۹۷۰ متر، پله بلند ۳۹۴۷ متر، قله چال میشان ۳۸۹۷ متر، ایلوک ۳۸۳۷ متر و آب سفید ۳۷۵۹ متر می‌باشد.

 چشمه دیمه

موقعیت جفرافیایی: ۱۰ کیلومتری چلگردویژگی: زلال‌ترین چشمه ایران با خاصیت درمانی

توضیحات و تاریخچه

چشمه دیمه که از سرچشمه‌های اصلی زاینده‌رود محسوب می‌شود، آب بسیار شفافی دارد و از گذشته به عنوان یک منبع طبیعی با خواص درمانی برای بیماری‌های کلیوی و گوارشی شناخته می‌شده است. این چشمه یکی از مناطق محبوب برای پیک‌نیک و تفریح خانوادگی است.دیمه در اصل یکی از ییلاق‌‌های عشایر بختیاری بود که سپس به یک روستا تبدیل شد و چشمه دیمه نیز یکی از معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین جاذبه‌های این روستاست که در گذشته منبع اصلی تأمین آب زاینده‌رود بوده است. آب سرد و گوارای چشمه دیمه از زرد کوه سرچشمه می‌گیرد.

 تالاب چغاخور

موقعیت جفرافیایی: ۵۰ کیلومتری شهرکردویژگی: زیستگاه پرندگان مهاجر و طبیعتی منحصر‌به‌فرد

توضیحات و تاریخچه

تالاب چغاخور یکی از زیباترین مناطق طبیعی چهارمحال و بختیاری است. این تالاب زیستگاهی مهم برای پرندگان مهاجر از جمله قو، حواصیل، فلامینگو و اردک‌های وحشی است. در گذشته، این منطقه محل تجمع عشایر و محل شکار پادشاهان و بزرگان بوده است.

منطقه چغاخور تاریخی غنی دارد که به سال‌های طولانی برمی‌گردد. از روی بعضی از آثار تاریخی پیدا شده در محوطه این تالاب، کارشناسان تشخیص داده‌اند که شاید قدمت آن به دوره ایلامی‌ها برمی‌گردد.

وقتی بهار مثل همیشه پا به تالاب چغاخور می‌گذارد، درخت‌ها و چمن‌زار بزرگ و سرسبز از یک طرف و کوه‌های کلار که کلاهی از برف روی سر دارند از طرف دیگر به زیبایی تالاب اضافه می‌کنند. این منطقه آنقدر آب‌وهوای خنک و دلچسبی در تابستان دارد که به یکی از مهم‌ترین ییلاق‌های عشایر بختیاری تبدیل شده است.

 آبشار آتشگاه

موقعیت جفرافیایی: ۴۰ کیلومتری لردگانویژگی: یکی از مرتفع‌ترین آبشارهای زاگرس با محیطی سرسبز

توضیحات و تاریخچه

این آبشار که در دل جنگل‌های زاگرس قرار دارد، یکی از زیباترین پدیده‌های طبیعی استان محسوب می‌شود. گفته می‌شود که در گذشته، عشایر برای برگزاری آیین‌های سنتی خود از این منطقه استفاده می‌کردند.

یکی ازدیدنی‌ترین آبشارهای کشورمان، آبشار آتشگاه لردگان است که به آبشار مینیاتوری هم شهرت دارد. این آبشار در جنوب استان چهارمحال و بختیاری و حدود 50 کیلومتری لردگان در دل روستای آتشگاه قرار گرفته است. برای رسیدن به آتشگاه مسیر نسبتا طولانی را در پیش دارید؛ اما نگران نباشید این مسیر با داشتن آبشارهای پلکانی، طبیعت خارق‌العاده، دره‌ها و سبزه‌زارهای چشم‌نواز، سختی مسیر را برای‌تان کم می‌کند.

این آبشار از ارتفاعات دنا در رشته کوه زاگرس مرکزی در جنوب استان اصفهان و شمال کهگیلویه و بویر احمد سرچشمه گرفته است. آبشار آتشگاه با تشکیل رود «خرسان» آغاز می‎شود و با عبور از پستی‌ها، بلندی‎ها و همچنین دره‎های متعدد، یکی از سرچشمه‎های اصلی رود کارون را تشکیل داده و درنهایت به سد کارون ۳ می‎ریزد. شیب زیاد و پستی و بلندی‌های این مسیر، تعدادی آبشار کوچک را نیز ایجاد کرده است. براساس اختلاف حجم آب در فصول مختلف، برخی تعداد آبشارها را 7 و عده‌ای 10 می‌دانند.

غار یخی چما

موقعیت جفرافیایی: ۲۵ کیلومتری چلگردویژگی: یکی از نادرترین غارهای یخی ایران

توضیحات و تاریخچه

غار چما یک یخچال طبیعی است که حتی در گرم‌ترین ماه‌های سال نیز پوشیده از برف و یخ است. مردم محلی از یخ‌های این غار برای نگهداری مواد غذایی و تولید نوشیدنی‌های سرد استفاده می‌کردند.غار یخی چما، یک غار عظیم از جنس برف در شهرستان کوهرنگ از توابع استان چهارمحال و بختیاری است. این غار تاریخی از انباشت برف و یخ در طول سال‌های زیاد ایجاد شده‌است. آب حاصل از ذوب برف‌های این غار موجب تشکیل جویی با آب بسیار سرد در داخل این غار شده است.

روستای سرآقاسید

موقعیت جفرافیایی: ۱۴۰ کیلومتری شهرکردویژگی: روستای پلکانی با قدمت بیش از ۶۰۰ سال

توضیحات و تاریخچه

روستای سرآقاسید یکی از جاذبه‌های منحصر‌به‌فرد ایران است که معماری آن شباهت زیادی به ماسوله دارد. زندگی مردم این روستا همچنان به سبک عشایری سنتی ادامه دارد و کوچه‌های باریک و خانه‌های گلی آن حس نوستالژی خاصی را در دل گردشگران زنده می‌کند. احتمال می رود عشایری که به قصد زیارت به بقعه امامزاده سید آقایی می رفتند، از جملاتی مانند می روم سر آقا سید استفاده می کردند. به مرور زمان و با همه گیر شدن لفظ سر آقا سید، روستا به نام روستای سر آقا سید شناخته شد. فرضیه دوم نامه روستا از معماری خاص روستا نشئت گرفته است.

جاذبه های تاریخی شهرکرد

 میراثی ارزشمند از گذشته تا امروز

استان چهارمحال و بختیاری و به‌ویژه شهرکرد، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در طول تاریخ محل عبور کاروان‌ها، استقرار عشایر و شکل‌گیری تمدن‌های کهن بوده است. این شهر آثار تاریخی بسیاری دارد که نشان‌دهنده فرهنگ و تاریخ غنی آن است. در ادامه، با برخی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهرکرد آشنا می‌شوید.

 قلعه چالشتر

موقعیت: ۸ کیلومتری شهرکردویژگی: معماری ترکیبی ایرانی و اروپایی، نقوش سنگی بی‌نظیر

توضیحات و تاریخچه

قلعه چالشتر یکی از زیباترین بناهای تاریخی شهرکرد است که در دوران قاجار ساخته شد. این قلعه محل زندگی خوانین بختیاری بوده و ترکیبی از معماری ایرانی و سبک اروپایی را می‌توان در آن مشاهده کرد. تزئینات سنگی در این بنا بسیار چشم‌نواز بوده و شامل تصاویری از شکار، جنگ و زندگی روزمره مردم است.

 پل زمانخان

موقعیت: ۳۰ کیلومتری شهرکرد، مسیر سامانویژگی: پل تاریخی دوره صفویه بر روی زاینده‌رود

توضیحات و تاریخچه

پل زمانخان در دوران صفویه ساخته شد و یکی از راه‌های ارتباطی مهم بین مناطق مرکزی ایران بود. این پل نام خود را از "زمانخان"، یکی از سران ایل بختیاری گرفته است. پل دو دهانه دارد و در کنار آن، طبیعت زیبای زاینده‌رود چشم‌انداز خاصی ایجاد کرده است. امروزه این مکان یکی از مقاصد گردشگری مهم شهرکرد محسوب می‌شود.

 حمام پرهیزگار

موقعیت: بافت قدیمی شهرکردویژگی: معماری سنتی دوره قاجار

توضیحات و تاریخچه

حمام پرهیزگار یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های سنتی ایران است که در دوره قاجار ساخته شد. این حمام با معماری سنتی ایرانی و سیستم گرمادهی خاص خود، نشان‌دهنده شیوه زندگی مردم در آن دوران است. امروزه این حمام به عنوان موزه‌ای از فرهنگ سنتی شهرکرد مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.

 خانه آزاده (خانه ستوده چالشتری)

موقعیت: چالشتر، شهرکردویژگی: یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی شهرکرد با تزئینات خاص

توضیحات و تاریخچه

این خانه که متعلق به خانواده‌ای اشرافی در دوره قاجار بوده، دارای ایوان‌های بلند، گچ‌بری‌های استادانه و پنجره‌های رنگی است. خانه ستوده چالشتری یکی از نمونه‌های باشکوه معماری سنتی ایرانی است و بازدید از آن تجربه‌ای ناب از تاریخ و فرهنگ بختیاری را برای گردشگران رقم می‌زند.

دژ سوخته کیار

موقعیت: شهرستان کیار، ۴۰ کیلومتری شهرکردویژگی: قلعه‌ای باستانی با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال

توضیحات و تاریخچه

دژ سوخته کیار یکی از کهن‌ترین قلعه‌های منطقه است که در طول قرون گذشته به عنوان دژی دفاعی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این دژ در برابر حملات دشمنان مقاومت زیادی داشته و هنوز هم بخش‌هایی از دیوارهای آن پابرجاست. برخی مورخان معتقدند که این دژ در دوران ساسانیان ساخته شده است.

 قلعه جونقان

موقعیت: ۴۲ کیلومتری شهرکردویژگی: قلعه‌ای تاریخی مربوط به مشروطه

توضیحات و تاریخچه

قلعه جونقان یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی استان است که به علی‌قلی‌خان سردار اسعد بختیاری، یکی از رهبران مشروطه، تعلق داشته است. این قلعه در دوران انقلاب مشروطه محل گردهمایی سران ایل بختیاری برای مبارزه با استبداد بود و نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران ایفا کرده است.

 قلعه دزک

موقعیت: ۳۵ کیلومتری شهرکردویژگی: اقامتگاه تاریخی خان‌های بختیاری

توضیحات و تاریخچه

قلعه دزک یکی از بناهای تاریخی شهرکرد است که در اواخر دوره قاجار ساخته شد. این بنا دارای معماری منحصر‌به‌فردی است و محل سکونت خوانین بختیاری بوده است. این قلعه محل ملاقات برخی از روشنفکران و چهره‌های مشروطه‌خواه نیز بوده و از نظر تاریخی اهمیت زیادی دارد.

فرهنگ و آداب‌ و رسوم شهرکرد

شهرکرد یکی از شهرهای سنتی ایران است که مردم آن توانسته‌اند طی سالیان سال آداب و رسوم سنتی خود را حفظ کنند. امروزه بسیاری از مراسم‌هایی که در شهرکرد برگزار می‌شوند با مراسم‌های سایر شهرستان‌ها متفاوت بوده و رنگ و روی خاص خود را دارند. این مراسم‌ها بسیار شیرین هستند و می‌توانند تجربه متفاوتی از ایران گردی و سفر را به شما بدهند.

موسیقی محلی بختیاری: موسیقی سنتی مردم شهرکرد با سازهایی مانند تار، سرنا و دهل نواخته می‌شود و معمولاً در جشن‌های عشایری اجرا می‌شود.

رقص چوبی: یکی از آیین‌های جذاب مردم بختیاری که در مراسم عروسی اجرا می‌شود. این رقص نمادی از اتحاد و همبستگی بین مردان عشایر است.

سیاه‌چادرهای عشایری: عشایر منطقه هنوز هم در سیاه‌چادرهای سنتی زندگی می‌کنند و کوچ‌نشینی را ادامه می‌دهند.

غذاهای محلی شهرکرد، تجربه‌ای لذیذ از فرهنگ بختیاری

شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری، علاوه بر طبیعت زیبا و جاذبه‌های تاریخی، یکی از غنی‌ترین تنوع‌های غذایی ایران را دارد. غذاهای محلی این منطقه ریشه در سبک زندگی عشایری، استفاده از مواد ارگانیک و شیوه‌های سنتی پخت‌وپز دارند. در ادامه، با معروف‌ترین غذاهای محلی شهرکرد آشنا خواهید شد.

کباب بختیاری: یکی از معروف‌ترین کباب‌های ایرانی است که ریشه در فرهنگ عشایر بختیاری دارد. این کباب از ترکیب تکه‌های گوشت قرمز و گوشت سفید (مرغ) تهیه شده و با ادویه‌های محلی طعم‌دار می‌شود. روش پخت آن روی زغال داغ باعث ایجاد یک عطر خاص و طعم بی‌نظیر در آن می‌شود.

کاچی بختیاری: یک دسر سنتی و بسیار مقوی است که از آرد، کره محلی، زعفران، گلاب و شیره انگور یا عسل تهیه می‌شود. این غذا به ویژه برای افزایش انرژی در فصل زمستان مصرف می‌شود.

خورش کرفس شهرکردی: یک نسخه خاص از خورش کرفس است که با گوشت گوسفندی، کرفس تازه، سبزیجات معطر و لیمو عمانی تهیه می‌شود.

کشک و بادمجان بختیاری: یکی از غذاهای سنتی محبوب در شهرکرد است که با بادمجان سرخ‌شده، کشک محلی، سیر داغ و پیاز داغ تهیه می‌شود.